Ondanks levenstestament toch bewind en/of mentorschap?
Door: Priska Voskuil – van Dijk
Een levenstestament is populair. In een levenstestament regel je wie jouw financiële en niet- financiële belangen behartigt als je dat zelf niet meer kunt (bijvoorbeeld door ziekte of ongeval). Ondanks een levenstestament, kan een rechter toch bewind en/of mentorschap instellen als je niet meer in staat bent om jouw financiële en niet-financiële belangen te behartigen en er omstandigheden of gegronde redenen zijn om af te wijken van het levenstestament. “Bewind” ziet op de behartiging van financiële belangen. “Mentorschap” ziet op de behartiging van niet-financiële belangen (zoals medische verzorging, medicijngebruik, etc.). De zwaarste vorm van belangenbehartiging is ondercuratelestelling. Deze blijft hier buiten beschouwing. Voor het instellen van bewind en mentorschap door de rechter is geen advocaat nodig. De aanvraagformulieren zijn eenvoudig te downloaden van www.rechtspraak.nl. Hier staat ook het verdere verloop van de procedure beschreven.
Wanneer beslist een rechter – ondanks een levenstestament – toch tot bewind en/of mentorschap? Of wanneer wijkt de rechter af van het levenstestament? Welke feiten en omstandigheden spelen hierbij een rol? De rechtspraak is pragmatisch en casuïstisch. Waar de uitvoering van een levenstestament voldoende waarborgen kent, wordt de wil van de opsteller gerespecteerd. Waar echter in de uitvoering van het levenstestament tekort geschoten wordt, neemt de rechter de opsteller in bescherming. Niet door de vrije wil terzijde te schuiven, maar door de intentie achter het levenstestament, namelijk goede behartiging van de persoonlijke belangen, voorop te stellen als dat onverhoopt anders uitpakt. Niemand maakt immers een levenstestament op met de bedoeling een familieruzie te ontketenen of benadeeld te worden door oneerlijk beheer.
Kort samengevat wijken rechters af van het levenstestament als deze niet (langer) de bescherming biedt die de rechthebbende voor ogen had bij het opstellen van het levenstestament. Hierbij speelt het handelen door de gevolmachtigde als “een behoorlijk handelend gevolmachtigde” een belangrijke rol, waaronder mogelijk tevens zijn/haar rol in verstoorde familieverhoudingen kan worden verstaan. Dit doet geen afbreuk aan het levenstestament als instrument om bij leven de zaken op orde te brengen. Het versterkt juist de waarde ervan nu opstellers de geruststelling krijgen dat hun wil gerespecteerd wordt, maar de rechter ingrijpt als de uitvoering anders uitpakt.
Hierbij een chronologisch overzicht van gepubliceerde uitspraken vanaf 1 januari 2015 tot 1 januari 2018 op www.rechtspraak.nl:
Rechtbank Oost-Brabant 16-03-2015: Nee, geen afwijking levenstestament
http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBOBR:2015:1548
- Kantonrechter heeft geen reden te twijfelen aan wilsbekwaamheid vader t.t.v. opstellen levenstestament
- Kantonrechter heeft met vader gesproken en deze heeft de wens tot volmachtverlening aan 2 dochters (zoals opgenomen in levenstestament) nogmaals bevestigd
- Verstoorde familieverhouding is onvoldoende grond voor onderbewindstelling
Rechtbank Oost-Brabant 26-03-2015: Ja, ondanks levenstestament toch bewind over deel vermogen (PGB gelden), afwijzing mentorschap
http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBOBR:2015:1997
- Pragmatische beslissing tot instelling bewind over PGB-gelden, vanwege formele vereisten instantie
Rechtbank Oost-Brabant 31-03-2015: Ja, ondanks levenstestament toch bewind
http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBOBR:2015:1998
- Vader is vatbaar voor colportage en inschrijving bewind in het openbare Centrale Curatele- en Bewindsregister biedt bescherming
Hof Den Haag 15-07-2015: Nee, geen afwijking levenstestament
http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:GHDHA:2015:2121
- Geen noodzaak aanwezig benoeming 2e bewindvoerder. Hof neemt in aanmerking dat de belanghebbende en de bewindvoerder van mening zijn dat de wens van de rechthebbende zoals neergelegd in het levenstestament dient te worden gerespecteerd
Gerechtshof Amsterdam 02-02-2016: Ja, afwijking van levenstestament
http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:GHAMS:2016:346
- Wens rechthebbende tot benoeming onafhankelijke en professionele bewindvoerder
- Niet gehandeld als een behoorlijk handelende gevolmachtigde gelet op toe-eigening gelden
- Conflicterende belangen inzake huisvesting rechthebbende
Rechtbank Noord-Holland 13-02-2017: Nee, geen afwijking levenstestament
http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBNHO:2017:475
- Verstoorde familieverhouding is in dit geval onvoldoende grond
- Geen overige relevante omstandigheden
Rechtbank Noord-Holland 13-02-2017: Nee, geen afwijking levenstestament
http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBNHO:2017:474
- Verstoorde familieverhouding is in dit geval onvoldoende grond
- Geen overige relevante omstandigheden
Hof Amsterdam 11-04-2017: Nee, wel mentorschap conform (nieuwe) wens rechthebbende
http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:GHAMS:2017:1252
- Hof acht moeder wilsbekwaam
- Verstoorde verhouding moeder en dochter
- Dochter wenst benoeming onafhankelijke en professionele bewindvoerder en mentor
- Moeder wenst haar zoon te benoemen tot bewindvoerder en mentor (conform levenstestament)
Rechtbank Midden-NL 14-09-2017: Ja, ondanks levenstestament toch bewind en mentorschap
http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBMNE:2017:4768
- Zoon met volmacht woont Australië en laat de feitelijke zorg over aan anderen (en is daardoor ook niet geschikt als mentor)
- Onjuist gebruik van volmacht (overboeking gelden naar privé zonder duidelijke reden) (en daardoor ook niet geschikt als bewindvoerder)
- Verstoorde familieverhouding van belang bij benoeming onafhankelijke en professionele bewindvoerder en mentor
Rechtbank Noord-Holland 12-10-2017: Ja, ondanks levenstestament toch bewind
http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBNHO:2017:8481
http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBNHO:2017:8483
- Gevolmachtigde gaat onvoldoende transparant te werk (geeft geen openheid van zaken aangaande de financiën en verhindert zijn broer moeder te bezoeken)
- Ernstig verstoorde familieverhouding
- Benoeming onafhankelijke en professionele bewindvoerder en mentor
Rechtbank Midden-NL 12-10-2017: Nee, geen afwijking levenstestament
http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBMNE:2017:5104
- Rechthebbende herhaalt wensen zoals vastgelegd in levenstestament
Hof Arnhem-Leeuwarden 23-11-2017: Ja, ondanks levenstestament toch bewind en mentorschap
http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:GHARL:2017:10353
- Regeling in levenstestament beschermt belangen rechthebbende onvoldoende, mede gelet op ernstig verstoorde verhoudingen en wantrouwen binnen de familie, met name tussen de gevolmachtigd echtgenoot van rechthebbende enerzijds en de kinderen van rechthebbende anderzijds
- Gevolmachtigd echtgenoot is er niet in geslaagd de belangen van de rechthebbende voorop te stellen (ondermeer problemen bij keuze verzorgingshuis, wijze van verzorging en opvolgen adviezen van (behandelende professionals)
- Onduidelijkheid t.a.v. precieze achtergronden van bepaalde overschrijvingen van ongebruikelijk hoge bedragen
- Gevolmachtigd echtgenoot heeft beperkte fysieke en mentale draagkracht. Zeer de vraag of rechthebbende zich heeft gerealiseerd dat via levenstestament echtgenoot de kleinzoon (alleen) zeggenschap over haar belangen zou krijgen
- Partijen worden door het Hof in de gelegenheid gesteld namen van professionele bewindvoerders en mentoren naar voren te brengen
Rechtbank Zeeland-WB 13-12-2017: Nee
http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBZWB:2017:8544
- Rechthebbende herhaalt wensen zoals vastgelegd in het levenstestament
- Beweerdelijk gebrek aan transparantie van de administratie is onvoldoende reden
- Verstoorde familieverhouding is in dit geval onvoldoende grond
